مجازات اعدام - مقررات کیفری در آئین زرتشت

ابوالفضل لسانی

بعد از الواح حموریی تعیین کردن قیمت تاریخی شرایع و ادیان و یا مقررات موضوعه از طرف دولتهای مللی که در اعصار قدیمه بمرحله تمدن رسیده بودند خالی از اشکال نیست. چه آنکه تاریخ مدنیت بشر بالاتر ازشش قرن قبل از میلاد بسیار مبهم و تاریک است ولی در هرحال من ناچار از شریعت زرتشت وارد بحث میشوم و قوانینی که در آئین زرتشت برای کیفر بزهکاران مقرر شده کم و بیش که بدست آمده ذکر میکنیم و بعداً نسبت بقوانین مدون در یونان قدیم و هندوستان و مصر و سپس شریعت موسی اشاره کرده و امیدوارم بتوانم بقدر امکان مطلب را روشن نمایم.

ابوالفضل لسانی

بعد از الواح حموریی تعیین کردن قیمت تاریخی شرایع و ادیان و یا مقررات موضوعه از طرف دولتهای مللی که در اعصار قدیمه بمرحله تمدن رسیده بودند خالی از اشکال نیست. چه آنکه تاریخ مدنیت بشر بالاتر ازشش قرن قبل از میلاد بسیار مبهم و تاریک است ولی در هرحال من ناچار از شریعت زرتشت وارد بحث میشوم و قوانینی که در آئین زرتشت برای کیفر بزهکاران مقرر شده کم و بیش که بدست آمده ذکر میکنیم و بعداً نسبت بقوانین مدون در یونان قدیم و هندوستان و مصر و سپس شریعت موسی اشاره کرده و امیدوارم بتوانم بقدر امکان مطلب را روشن نمایم.

زردشت و تاریخ ظهور این پیمبر ایرانی

در باب تاریخ تولد و ظهور زرتشت در بین مورخین قدیم و جدید بقدری اختلاف است که تصور میکنم کمتر موضوع تاریخی تا این حد مورد اختلاف قرار گرفته باشد. قدیمترین مورخی که از زرتشت نام برده (خسانتوس) مورخ یونانی است که در شهر (سارد) پایتخت (لیدیا) که در سال 547 با 546 قبل از میلاد از طرف کورش فتح شد و در قرن پنجم قبل از میلاد میزیسته میباشد. (دیوژنس لرتیوس) از مورخین یونانی که در حدود 210 میلادی مطالبی از تاریخ (خسانتوس) ذکر کرده و مینویسد زرتشت 600 سال پیش از لشگرگشی خشایارشا بطرف یونان بسر میبرده است- و چون خشایارشا در بهار سال 480 پیش از مسیح بیونان روی

آورد بنابراین خسانتوس زمان زرتشت را 1080 سال قبل از میلاد مسیح میداند. نکته ای که در اینجا لازم است تذکر داده شود آن است که در بهترین نسخ خطی (دیوژنس لرتیوس) ششصد سال پیش از لشگرگشی خشایارشا ضبط شده و فقط در دو نسخه غیرمعتبر 6000 سال پیش از لشگرگشی خشایارشا نوشته شده است و دلائل تاریخی محرز میدارد که ذکر 6000 بجای 600 یا سهو کاتب است و یا اینکه نویسندگان خواسته اند بین تاریخی را که (خسانتوس) تعیین کرده و تاریخ مورخن بعدی که ذکر خواهد شد توافقی بدهند. (کتزیاس) پس از (خسانتوس) قدیمترین مورخی است که از زرتشت ذکری کرده و کتزیاس طبیب اردشیر دوم بوده

و مدتی در دربار ایران میزیسته و مطالبی که راجع باوضاع آن عهد ایران نوشته از نظر اینکه خود او ذکر کرده است که مأخذش اسناد دولتی ایران بوده کتابش مورد توجه قرار گرفته بود که متاسفانه فعلا کتاب او در دست نیست ولی (فوتیوس) (875-879) بعد از میلاد مسیح یادداشتهائی از آن برداشته که اینک موجود است واز آن یادداشتها چنین نتیجه گرفته میشود که کتزیاس زرتشت را پادشاه بلخ نامیده و بایستی در نیمه دوم از قرن سیزدهم پیش از مسیح زیسته باشد.

پس از کتزیاس شاگردان افلاطون قدیمترین نویسندگانی هستند که ذکری از زمان زرتشت کردهاند و مهمترین آنها ارسطو فیلسوف معروف یونانی است که در 384 سال قبل از میلاد مسیح تولد یافت و در 322 میلادی درگذشت و دوست و مربی اسکندر بوده است. ارسطو تاریخ تولد زرتشت را 6000 سال قبل از افلاطون میداند و همچنین شاگرد دیگر افلاطون (ادگسوس) وسایر مورخین یونانی از ارسطو تبعیت کرده و تاریخ زرتشت را به 6000 سال قبل از افلاطون رساندهاند. بعد از شاگردان افلاطون قدیمترین مأخذیکه در آن از زرتشت و زمان وی یاد شده است (بروسیوس) مورخ پیشوای بابل بود که در قرن سوم قبل از

میلاد مسیح میزیسته است در تاریخ بابل و آشور که در عهد سلطنت (انتیوخس) اول 280-261 تالیف شده این کتاب بدبختانه از میان رفته فقط قطعاتی از آن در کتب مولفین بعد بجا مانده است از جمله نویسندگانی که از کتاب مزبور مطالبی حفظ کرده بود (آلکساندر پولی هیستور) بوده است که در قرن اول پیش از مسیح میزیسته و از یونانیان آسیای صغیر از شهر (میله) بوده است. از این مورخ قطعاتی در کتب نویسندگان دیگر مانده است.

یکی از آنان (ازیبوس) اسقف معروف فلسطین است که در قرن چهارم میلادی میزیسته و دیگری (گئورگیوس سینکیلوس) بوده که در قرن هشتم میلادی میزیسته بالنتیجه طبق عقیده (بروسوس) زرتشت موسس خاندان ماد (عیلام) بوده و 23 قرن پیش از مسیح در بابل میزیسته است. چنانچه بنظر رسید کتزیاس زرتشت را پادشاه بلخ میداند که در مشرق ایران بوده و بروسوس موسس سلسله ماد میشناسد ک در مغرب ایران بسر میبرده است. در میان نویسندگان قدیم برخی زرتشت را معاصر فیثاغورس دانستهاند و پارهای فیثاغورس را شاگرد زرتشت معرفی کردهاند و با اینکه در زمان تولد و وفات فیثاغورس اختلاف

کردهاند ظاهرا تولد او در سال 583 پیش از میلاد مسیح در جزیره (ساموس )بوده است و بنابراین زمان زرتشت بسیار متاخرتر از عهدهائیست که نویسندگان پیش از مسیح مخصوصاً شاگردان افلاطون نوشتهاند. عده ای از مورخین زرتشت را معاصر پادشاهانی معرفی کرده اند که زمان آن پادشاهان را بخوبی نمیدانند از جمله (آکاسیاس) شاعر و مورخ یونانی که در قرن ششم میلادی میزیسته زرتشت را معاصر گشتاسب دانسته ولی نمیداند این گشتاسب همان گشتاسب پدر داریوش است با گشتاسب دیگر.

آقای پورداود در تحقیق عمیقی که در این باب نمودهاند چنین مرقوم داشتهاید. « در سنت زرتشتیان زمان پیغمبر ایران در سنوات 660-583 پیش از مسیح دانسته شده است این سنت در کتاب پهلوی باندک تفاوت از همدیگر محفوظ مانده است …… غالبا در سنت زرتشتیان از زمان رسالت زرتشت تا استیلای اسکندر 300 سال قرارداد شده است. » در پارهای از نسخ شاهنامه بیت زیر دیده میشود: نهم پور زرتشت پیشین بداوی براهیم پیغمبر راستگوی طبق این شغر در صورتیکه از فردوسی باشد معلوم میشود که فردوسی زرتشت رانهمین فرزند یا نهمین نسل ابراهیم میداند. در گرشاب نامه اسدی این شعر دیده میشود

: پیمبر براهیم بود آنزمان بدش نام زرتشت از آسمان اگر شعر فوق از اسدی باشد بعقیده اسدی زردشت همان را هم خلیل است. آقای ذبیحالله بهروز که از محققین معاصر هستند کتاب ذیقمیتی که بنام (تقویم و تاریخ درایران)اخیرا منتشر نمودهاند پس از تتبع زیاد و تحقیق تاریخی مخصوصا در ایام و تقسیم آن بسال باین نتیجه رسیدهاند که : آشور زرتشت در روز دوشنبه فروردین یزدگردی در سال 1768 پیش از میلاد متولد شده است و پس از آنکه چهل دو سال و 5 روز از عمر او گذشت یعنی در سال 1725 قبل از میلاد شالوده رصدخانه را ریخته ودر سیستان رصدخانه بنا نمود و در 1691 قبل از میلاد در

یازدهم دیماه در سن 27 سالگی فوت نمود و بنابراین در این تاریخ که 1953 میلادی میباشد 3721 سال از تاریخ ولادت زرتشت میگذرد.

اختلاف اقوال در تاریخ تولد پیغمبر ایرانی بسیار زیاد است ولی از مجموع آنها چنین نتیجه گرفته میشود که عقیده شاگرادان مکتب افلاطون باینکه زرتشت 6000 سال قبل از افلاطون میزیسته صحیح نبوده و قدر متهقن آنست که زرتشت بین قرن هیجدهم قبل از میلاد (بنحویکه آقای بهروز تحقیق تاریخی نمودهاند ) و قرن ششم قبل از میلاد میزیسته و بقیه اقوال بهیچ نحو قابل اعتماد نبوده و نیست. آثار مدون شریعت زرتشت مهمترین آثار شریعت زرتشت کتاب معروف اوستا است - زبان اوستائی شبیه بزبان (سانسکریت) میباشد که تقریباً مماس با زمان زرتشت در هند معمول و رایج بوده است. در باب

اینکه کتب شریعت زرتشت تمام متعلق به زرتشت میباشد یا نه باز اختلاف زیاد موجود است ولی اکثر محققین معتقدند که کتاب اوستا متعلق بخود زرتشت است همانطور که معتقدند سفرهای پنجگانه اولیه توراه متعلق بموسی است. آنچه مسلم است زمان زرتشت کتاب اوستا بصورت کاملی تدوین نیافته بود و از سینه بسینه بوسیله (مغ)ها از نسل به نسل دیگر منتقل میشد ولی مسلم است که در اواخر هخامنشیان کتاب اوستا مرتب و مدرن بوده است.

مسعودی در کتاب مروجالذهب مینویسد: کتاب اوستا در دوازده هزار جلد با آب طلا نوشته شده است . محمد جریر طبری که در سال 310 هجری وفات یافته و در تاریخ خود از 12 هزار جلد کتاب که اوستا روی آنها نوشته شده بحث میکند. فردوسی در شاهنامه معتقد است که 12 هزار فصل اوستا روی تخته زرین نوشته شده. عده زیادی از محققین معتقدند که اوستا دارای هزار فصل بوده و در عهد ساسانیان فقط 348 فصل بدست آمده است که به 21 نسل تقسیم میشد. دانشمند انگلیسی (وست) مجموع کلمات 21 نسک اوستا را 000ر457ر3 کلمه تضمین زده و از این مقدار 83000 در اوستای کنونی موجود است و بنابراین ربع اوستای

ساسانیان بما رسیده و بقیه در اثر تعصب ادیان مختلف و هجوم معمول از دست رفته است. اوستای موجود مشتمل بر پنج جزء است :

1- (یسنا) که در آن سرودها و پرستش ها است و گات ها که سرودها و مناجات زردشت است جزو همین حصه است.

2- (ویسپرد) که در آن ادعیه و نمازها است.

3- (وندیداد) ک در آن احکام شریعت زرتشت است.

1- (یشتها) که در آن ستایش وسپاس و پرستش خدا و فرشتگان است.

2- (خورده اوستا) که در آن ادعیه و نمازها است.

کتاب وندیداد که جزء سوم اوستا است و در آن احکام شریعت زرتشت مدون است موجود است و مرحوم داعیالاسلام آنرا ترجمه کردند. در باب اینکه آیا وندیداد تمام موجود است یا قسمتی از آن از بین رفته اختلاف نظر زیادی است (دینکرت) معروف وندیداد رانسک نوزدهم میداند و مدعی است تمام آن بما رسیده است و مرحوم داعیالاسلام در مقدمه ترجمه نوشتهاند ترجمه تحتاللفظی از کتاب وندیداست و هیچگونه انحراف و یا تحریفی نشده است ولی یکی از دوستان که بزبان آلمانی آشنائی دارند اظهار میداشتند که وندیداد بزبان آلمانی ترجمه شده و چندین برابر ترجمه موجود است. ولی سایر

محققین معتقدند که وندیداد دارای 22 فصل است که هر فصل را (فرکرد) مینامیدند و ترجمه مرحوم داعیالاسلام نیز مشتمل بر 22 باب است.

کهنه ترین نسخه خطی یسنا که فعلا در کتابخانه کهنه موجود است بدست هیربد مهربان کیخسرو - مهربان - اسفندیار مهربان - مرزبان مهربان نوشته شده و (گلدنر) مدعی است در سال 1323 تحریر یافته و بعضی هم معتقدند که در سال 1325 میلادی نوشته شده است. وندیداد در اصل (وی-دو-داته) بوده که (وی) بمعنی قانون (دو) بمعنی ضد (داته) بمعنی دوها یا دویها میباشد که خلاصه قانون ضد دو یادیو است - و بیان این مطلب که در آئین زرتشت چگونه تمام زشتیها و پلیدیها بدو یادیو نسبت داده میشده بحث طولانی خواهد شد که در اینمورد ضرورتی برای نگارش آن نیست. قوانین کیفری زرتشت آنچه که از

شریعت زردشت بخوبی استنباط میشود آن است که آن شریعت و آئین در عصر و زمانی و در میان قومی رواج یافته که مردم باصول اولیه زندگی که عمران وآبادی و رعایت نظافت بوده علاقه نداشته و حتی در باب گلهداری و تربیت احشام نیز که وسیله زندگانی بشرهای اولیه بوده اهتمام نمینمودند و زرتشت برای اقدام مردمیکه در آنها ظهور کرده بود مقررات سخت و شدید جهت تخلف از این سه موضوع اساسی وضع نموده که مراجعه بهریک از آن مقررات شدت علاقه زرتشت را برعایت اصول ذکر شده در بالا ثابت میدارد.

وندیداد بنحویکه ذکر شد 22 باب است و هر باب دارای چند آیه و یا ماده میباشد و اینک برای اینکه نشان داده شود مجازات اعدام در شریعت زرتشت نسبت به چه تخلفاتی وضع و مقرر شده چند مورد ازموارد اعدام ذیلاً نقل میگردد. در آئین زرتشت در باب ازدواج و تشکیل خانواده و تهیه مال تاکیدات زیاد شده و برای متخلفین کیفر سخت مقرر گردیده است و از آیه 50 تا 55 مجازات کسانی است که متاهل نشده و تشکیل خانواده ندهند و اینک فقط دو ماده 50 و 51 جهت نمونه ذکر میشود. (50) هر آینه در این گیتی جسمانی کس دانسته آنکار (بدون زن و خانواده و فرزند و مال ماندن) را بکند باید استخوان

بندیش با کارد آهن بریده شود - بلکه آن تن قابل مرگ و مستحق بیش از آن سزا است.

51- هرآینه اگر در این گیتی جسمانی کسی دانسته آنکار (بدون زن و خانواده و فرزند و مال ماندن ) را بکند باید با زنجیر آهن استخوان بندیش را بسته بلکه آن تن قابل مرگ و مستحق بیش از آن سزا است. توجه بدو ماده نامبرده میرساند که در شریعت زرتشت تشکیل خانواده و فعالیت و جمعآوری مال تا چه اندازه مورد نظر بوده است. در باب رعایت نظافت نیز مقررات بسیار شدیدی دیده میشود از آیه 49 تا 57 باب نهم مجازاتهای سخت برای کسانی مقرر شده است که میت را غسل بدهند بدون اینکه آئین آنرا آموخته باشند و فقط آیه 49 برای نشان دادن یکی از کیفرها ذیلاً نقل میگردد.

(49) - ای دادار سزای آنکه شریعت نیاموخته غسل دهد چیست؟ پس اهورا مزدا گفت مزداپرستان با زنجیر او را به بندند … لباسش را بکنند و سرش را از پوس تا پوست (یعنی تمام گردن را) ببرند و بدنش را بمخلوق لاش خور … که بیش از همه لاشخور باشند از پرندگان و کرکس بدهند. وضع مجازات بسیار شدید در این باب چنین نشان میدهد که واضع شریعت در نظر داشته است که غسل دهندگان اموات باید مراسم و آداب خاصی را منظور دارند و شاید نظر عمده بر این بوده است که اگر کسی بمرض مسری فوت نموده باشد غسل دهندگان باید ‎آداب و رسومی را مراعات کنند که موجب اشاعه مرض نگردد و در صورت تخلف

مجازات شدیدیکه فوقاً ذکر شد برای او مقرر گردیده است. در آئینه مزد یسنا درباب مجازاتی زانی و زانیه چنین مقرر شده است. در کیش مزدیسنا برای زن و مرد بدکار یکسان پرمان آورده گویند جفت گیرید و هم خفت و همخوابه دیگری را نبیند و بر او منگرید و با او میآمیزید و سپس پرماند هرگاه زن و مردی برون از آئین زناشوئی بیکدیگر آمیزند نخستین بار آنها را تازیانه زنند دوم بار اگر آمیزند گرد شهر گردانند سوم بار هرگاه پند نگرفته بکار پیش روند برآنها بند جاوید در نهند یا به پایه مرگ زائی رسانند . در کتاب وندیدا از نظر نگاهداری احشام و لزوم وجود سگ پاسبان

مقررات بسیار سختی برای کسانیکه سگ را اذیت و آزار کنند وضع شده است کلیه این مطالب بخوبی میرساند که در آن عصر اقتصاد شبانی تا چه حد بنگاهداری احشام و اغنام توجه خاص مبذول میشده است.

در شریعت زرتشت مجازات اعدام جز چند مورد خاص مقرر نگردیده و در سایر موارد با زدن تازیانه مقرر شده است و یا دادن کفاره و یا با هم کفاره و هم ،مجازات و کفاره بقدری سنگین و سخت و غیرعملی است که تصور میکنم قبول اجرای مجازات بمراتب سهلتر و سادهتر از دادن کفاره بوده است و برای نمونه یکی از موارد کفاره ذیلاً نقل میشود . آیه 69 از باب هیجدهم جواب سئوال زرتشت است که اگر کسی بزن حائص نزدیکی کند چه مجازات دارد دیده میشود: (69) - پس اهور مزدا گفت کسیکه در زنیکه نشان حیض دیده یا حائض است یا خون حیض از او جاری است دیده ودانسته منی خود را بریزد در حالتیکه زن

هم با شوش و حواس و عالم بحیض خود باشد.

(70) - یک هزار حیوان متوسطالجثه (مثل گوسفند) بکشد و تکههای آنرا با پرهیزکاری خوب نذر برای آتش ببرد و بازوها را نذر برای آب مقدس ببرد.

(71)- یکهزار دسته هیزم پاک درست باز دیده شده از چوب سخت با پرهیزکاری خوب برای آتش نذر بیاورد و یکهزار دسته چوب نرم با پرهیزکاری خوب برای آتش نذر بیاورد.

(72)- یک هزار مار بر شکم رونده را بکشد و دو هزار مار دیگر را بکشد و یکهزار وزغ نفسکش (یعنی زندگی کننده در خشکی) را بکشد و دوهزار وزغ آبی را و یکهزار موردانه کش را و دو هزار مور دیگر را

(73)- سی شاه تیرچوبی (بطور پل) روی آب جاری برای (عبور مردم) بگذارد و یکهزار ضرب با سیخ اسبرانی و یکهزار ضرب با آلت فرمانبری یعنی تازیانه باو زده شود. توجه بکفارههای تعیین شده نشان میدهد که سه اصل موردنظر بود.

1- اجرای مراسم مذهبی.

2- ازبین بردن حیوانات موذیه.

3- پل سازی ، عمران و آبادی که انجام هر یک از موارد ذکر شده در بالا کمال اشکال و صعوبت را داشته و از تعیین مجازات ایراد ضرب بوسیله سیخ اسب رانی و تازیانه چنین بنظر میرسد که تنها کفاره را کافی ندانسته و از اینجهت مجازات نیز مقرر شده است. با تتبعی که بعمل آمده دادرسان و کیفیت دادگاه و اهمیت مدعی خصوصی در آئین زرتشت معلوم نشده جز آنکه از مراجعه بتواریخ مختلف یونان و رم معلوم میشود که قضاوت بعهده (مغ)ها بوده که همان علمای شریعت زرتشت باشند.

© کپی رایت توسط : Hoghooghdanan.com